kleigesprek

Sanne

Oog voor detail heeft ze al heel lang. Als archeoloog legt zij ook steeds vaker de opgravingen vast. Niet persé noodzakelijk, let ze daarbij wel graag op esthetiek en compositie. ‘Maar daar is natuurlijk weinig actie,’ grapt ze ‘En ik vind het juist leuk om spontane dingen te vangen. Het is alsof je een film aan het kijken bent en wacht op een mooi beeld dat je dan met de foto even pauzeert.’ Zo heeft elke repetitie wel een favoriet en zijn er al heel wat grappige en unieke interacties met bijvoorbeeld katten vastgelegd.

Een carrière als fotograaf? Ze maakte al eens een reportage voor een verjaardag, schoot de portretten voor deze gesprekken en de actiefoto’s tijdens repetities voor onze sociale media. Van Niels maakte ze een portret voor Trouw, waar ook een geënsceneerde foto van haar hand in is geplaatst. En wie weet komt er nog eens een leuke opdracht!

Vanaf haar tiende speelt ze bij IOVIVAT. Nu 15 jaar later speelt ze in KLEI een boerendochter die gaat studeren in de stad…

Joske

Als doorgewinterde communicatieadviseur speelt Joske Kluvers graag met woorden. Tel dat op bij iemand die de ander graag echt leert kennen en vermenigvuldig dat met al die geweldig leuke vakvrouwen en -mannen van IOVIVAT. Het resultaat is een serie portretten zoals in de rubriek In gesprek op de site van KLEI.

‘Bij IOVIVAT hebben we bijna alle disciplines zelf in huis en samen hebben we zoveel ideeën, vakkennis en slagkracht, dat wil ik ontzettend graag laten zien aan de buitenwereld. Als mensen straks bij de voorstelling komen kijken, hebben ze een inkijkje in onze vereniging en onze productie gehad en snappen ze nog beter hoe professioneel dit amateurgezelschap werkt.’

Voor de grote productie KLEI was er eindelijk tijd om haar vakkennis te benutten voor IOVIVAT. Joske maakte een communicatiestrategie met hulp van collega’s uit de cultuursector van Groningen en had contacten met de pers en marketingafdeling van Mediahuis Noord. Samen met hele pallet van het PR-team van IOVIVAT heeft het geleid tot een goede en positieve zichtbaarheid.

kleigesprek

Na een paar grimecursussen bij Frans Koopal in Groningen, startte de grimecarrière van Marjan van den Hof bij IOVIVAT. In het begin stond ze zelf ook nog eens op de planken, maar haar liefde ging uit naar het creëren van de personages met kapsels en grime. Ze ontwikkelde al snel haar eigen stijl en vanuit haar ervaring bij IOVIVAT werd ze gevraagd grimecursussen te geven bij het Kunstencentrum. Daar kwam ze in contact met visagie en werkte vervolgens bij Oog TV, TV-Noord en TV-Drenthe en als docent beeldende kunst bij Art en Design (Noorderpoort).

Hoewel ze inmiddels de concepten voor de grootste producties van Groningen ontwikkelt en niet meer weg te denken is uit de toneelwereld, is ze trouw gebleven aan IOVIVAT: ‘IOVIVAT is mijn bakermat en mijn familie.’ Bij veel producties van IOVIVAT verzorgt ze de grime en het haar, maar een van de meest tijdrovende klussen die ze doet is de kleding.

Zo ook in KLEI. Na het lezen van het stuk en goede gesprekken met de regisseur, start de ontwikkeling van het concept. Vaak met associaties naar films, foto’s of boeken. Ieders maten worden opgenomen en stad en land wordt afgestruind op zoek naar dat ene jasje of die bepaalde stof. Gelukkig werkt ze dit keer samen met coupeuse Mirjam Mulder. Zo kan Marjan de grote lijn in de gaten houden en harmonie scheppen.

kleigesprek

José Timmer speelt al vanaf haar achtste toneel en viert dit jaar een 35 jarig-jubileum als lid van IOVIVAT. ‘Hele andere tijden: Als klein meisje speelde ik mijn eerste rol als meubelmaker in het stuk Andorra in de bovenzaal van café Hammingh en stak ik op het toneel een sigaret op. Dat kan nu echt niet meer!’

Toen wist ze nog niet dat IOVIVAT als een rode draad door haar leven zou lopen. Wel wist ze meteen dat ze zich thuis voelde op het podium: ‘Ik hou ervan, die aandacht! De IOVIVATJES hebben een basis gelegd voor veel optreden, in een andere rol kruipen. Dat is als kind bijna betoverend. Ik vond het echt iets magisch hebben.’

Bij een eerdere jubileumvoorstelling hoorde en zag ze Lies Akkerman zingen. ‘Toen ben ik bij haar op zangles gegaan. Als ik zing ben ik echt thuis, dat is iets natuurlijks voor mij.’ Inmiddels heeft José in verschillende stukken gezongen en bij het 25-jarig jubileum van de jeugd schreef ze een deel van de muziek en speelde ze piano.

In KLEI zingt ze niet, maar dat ze mee zou doen met dit jubileumstuk was duidelijk: ‘De mensen van IOVIVAT zijn me dierbaar. Zo’n grote voorstelling en dat iedereen meedoet, dat is zo bijzonder.’ José koos bewust voor een van de rollen in de gemeenschap. ‘Het personage staat wel ver van me af’ lacht ze, ‘Ik denk niet dat ik me kan identificeren met Bouktje, een ietwat ontevreden vrouw, die zich stierlijk verveelt, in een slecht huwelijk zit, veel roddelt en het haar man niet makkelijk maakt thuis. Haha, dus een leuke uitdaging om me in haar te transformeren!’

kleigesprek

Dat de voorzitter van IOVIVAT Johan Patje in KLEI de burgemeester speelt is geen toeval. Schrijver en regisseur Niels had hem al gecast. Het optimisme van Johan is in de rol van burgermeester verwerkt. ‘Ik vergeet mezelf ook niet. Ik ben best n beetje ijdel, maar als burgemeester moet ik mezelf nog wel echt opblazen’, lacht Johan.

Toneelminnend Groningen kent onze voorzitter wel: Johan Patje is actief bij theatergroep Waark en speelde bijvoorbeeld de hilarische Buurman Bolhuis in het feuilleton Uut de Hoogte (regie Jack Nieborg). Ook achter de schermen doet hij veel, zoals voor theaterstichting Pandeon (project Veur Aaltied, theater in Groninger en Friese kerken). Maar zijn agenda in 2024 is geheel gewijd aan het jubileum van IOVIVAT: eerst onze verjaardag op 9 maart, sowieso als voorzitter en dus als burgemeester in KLEI.

Johan sloot de mensen van IOVIVAT decennia geleden in z’n hart na het spelen van een gastrol in een favoriet stuk van hem De Burgermansbruiloft van Bertolt Brecht. Hij werd meteen lid en binnen de kortste keren vervulde hij verschillende bestuursfuncties. Sinds november 2023 is hij weer voorzitter. Voor het 125 jarig bestaan stapte Johan op een rijdende trein, de productie van KLEI was toen al behoorlijk op stoom. ‘Tot nu toe hebben we als bestuur steeds gezamenlijk uitgesproken dat er voldoende vertrouwen is in de financiële opzet en productie. Mensen die niet betrokken zijn bij IOVIVAT vertel ik graag hoe wij als vereniging werken.

Alle radartjes draaien, alle leden bieden wat ze in huis hebben, er is een enorme bevlogenheid: achter de schermen met financiën, de productie die de lijntjes uitzet én vasthoudt, mensen die vrij nemen om decor te bouwen en te graven in de klei… We gaan ervoor met z’n allen! Ik denk wel eens ‘Wat haalt iemand zich op de hals?’ Maar alles loopt tot nu toe zo soepel en plezierig. Daar ben je als voorzitter natuurlijk reuze trots op!’

kleigesprek

Hij is heel bescheiden, maar het werk voor IOVIVAT van Johannes de Bruijne is verreweg het meest prominent in beeld. En dat moet ook, want hij maakt al zo’n twintig jaar onze posters, flyers, programmaboekjes en zelfs de hele website.

Hoewel hij afstudeerde in Diermanagement, heeft zijn werk meer te maken met een paar jaar hogere informatica. ‘Ja, ik was zoals ze dat zeggen, wel handig met een computer. Toen ik – na een korte stop vanwege mijn studie – weer lid was, werd ik meteen gevraagd om de posters te maken. In 2003 bouwde hij de eerste website voor de vereniging en een paar jaar geleden nog een betaalfunctie. Johannes is zelfstandig grafisch vormgever en werkt inmiddels veel voor theatergezelschappen en -producties. Alleen al voor IOVIVAT heeft hij zo’n 35 voorstellingen voorzien van materiaal.
En het gaat verder dan papier en website. Voor het gezelschap Dastater, voor de voorstelling Timmertje en voor IOVIVAT maakte Johannes animaties die in het spel worden getoond.

En hij speelt ook nog toneel bij IOVIVAT. Op zijn tiende hoorde hij zelfs bij de eerste lichting IOVIVATJES. In de voorstelling over De Ploeg kwamen vormgeving en spel heel dicht bij elkaar. Johannes speelde de expressionistische kunstenaar Werkman en heeft voor de poster en het programmaboekje illustraties gebruikt uit zijn kunstwerken. Hij imiteerde lettertypes, vormen, stempeltechnieken en zeefdruk zoals Werkman die gebruikte, met een mooie compilatie van kunst tot gevolg. En zo hangt zijn werk ook wel eens ingelijst aan de muur.

Ook zijn werk voor KLEI is al geliefd. Het krachtige steenrood dat hij koos, zit diep in de harten van de Groningers. Reden om de posters voor deze ene keer voor een schappelijke prijs te verkopen, uitsluitend bij de voorstelling en zolang de voorraad strekt!

kleigesprek

De jongste en de oudste

Deze twee dames zijn de jongste en de oudste speler in KLEI. De een al bijna 50 jaar lid, de ander nog geen drie, maar beiden staan met enthousiasme klaar voor de voorstellingen van KLEI!

Vanaf haar negende staat Senna Nooren met veel plezier op het podium bij schoolmusical én IOVIVATJES. Nu net twaalf verheugt ze zich op een uitverkochte première! Stoer hoor.
Het acteerwerk zit in haar bloed: vader Marc, ooit ook jeugdspeler, speelt een gastrol in KLEI. Senna ziet beroemd worden op de planken of voor de camera wel zitten. Maar als u haar daar later niet ziet, heeft ze toch gekozen voor dokter of werkt ze op de ambulance!

In 2023 speelde Senna nog koningin-moeder in ‘De prinses met de baard’. In KLEI speelt ze ‘Petraatje’ een voorouder in spé van een – voor haar wel héél bekende – plaatselijke ondernemersfamilie’.
Senna deelt haar rol met Twan Beuermann (Petertje). Elk spelen ze een weekend van de voorstellingen en samen hebben zij de enige jeugdrol in KLEI.

Wies Gorter is volgend jaar vijftig jaar lid. Toen ze als dertiger lid werd, was Rederijkerskamer IOVIVAT wat dorps en de regie kwam gewoon van een lid, vaak van herbergier Hammingh. In de volgende jaren kwamen er nieuwe mensen en nieuwe ideeën. ‘We speelden De goede dokter een revolutionair stuk met een regisseur van buiten. De nadruk lag meer op toneel en we wonnen meteen een prijs op het concours van het KPGRV. Die regisseur haalde dingen uit je, waarvan je niet wist dat je het in je had: ‘Ik kon spelen! Dat was een openbaring.’

Garnwerd en Iovivat zijn onlosmakelijk verbonden aan een thuisgevoel voor Wies. De diversiteit en het gehalte vrijbuiters raakt iets bij haar. Het gevoel dat niet alles volgens de norm hoeft.
Als mooie herinnering aan het rederijken haalt ze ‘Reispijn’ aan van Judith Hertzberg: ‘Poëzie over iets wat altijd met je meereist, maar wat je niet altijd wilt erkennen.’ Ook al krijgt het tegenwoordig minder aandacht, het rederijken zit nog steeds diep in haar hart.

Tijdens de jubileumdag op 9 maart speelde Wies de pannen van het dak in een korte samenvatting van Nadien. Een stuk dat bestaat uit een lange dialoog waarin niet erg goed geluisterd wordt, dus dat is teksten leren! In KLEI is Wies een van de zeven monniken. En regisseur Niels kon het niet laten ook gebruik te maken van haar zangstem.

kleigesprek

Bij IOVIVAT noemen we het nooit zo, maar voor deze productie is zijn rol eigenlijk beter te omschrijven met ‘artistiek leider’. Geef het beestje een naam, Niels vervult zijn rollen met passie, vol inspiratie en met veel plezier: ‘Er is een enorme vernieuwingsdrang bij IOVIVAT. De meest krankzinnige ideeën worden altijd goed ontvangen. Iedereen staat open voor een experiment. In deze jubileumvoorstelling wil ik alle leden die willen spelen het toneel geven. Daarom geen hoofdrollen deze keer, maar veel personages in of om een gemeenschap.’

Of ze nou 10 of 80 jaar zijn, ze staan allemaal ‘aan’ en dat is genieten

Aan de haal

Niels zocht naar een thema dat binding heeft met de regio. ‘Dat maakt het hele project sterker. Het geeft antwoord op de vraag waarom je dit stuk, op dit moment en op deze plek wilt uitvoeren.’ De inval kwam vorig jaar in maart, nog half slapend bij het opstaan: klei. ‘Een groot deel van Groningen ís klei. De grond, de huizen die er van gebouwd zijn, akkers met graan erop en graslanden waar koeien grazen, noem maar op. Daar ben ik ingedoken.’ Niels combineert alles wat hij ziet, hoort, weet en zoekt uit wat hij nog niet weet. Om met dat alles, vervolgens volledig aan de haal te gaan, er een eigen vorm aan te geven en lijn in aan te brengen. Het verhaal van KLEI start 125 jaar geleden. Toen werd IOVIVAT opgericht én toen werd klei steeds belangrijker voor de welvaart van de regio.

Cadeautjes voor de oplettende kijker

In KLEI zitten allemaal ‘Easter eggs’, verborgen weetjes, erg leuk voor een kenner op welk vlak dan ook. ‘Zoiets mag ook gerust aan je voorbij gaan, dat geeft niks, maar voor de liefhebber van de Groninger taal, of een kenner van regionale geschiedenis, een local en/of iemand met veel algemene kennis… overal in het stuk zit een klein cadeautje verstopt!’

Aan

Met 38 spelers is het een grote club en dus hard werken voor Niels, maar trekken is het niet: ‘Of ze nou 10 of 80 jaar zijn, ze staan allemaal ‘aan’ en dat is genieten’. Er zijn veel nieuwe elementen in de techniek, de grootte van het speelveld, het gebruik van verschillende speelstijlen die bijvoorbeeld vervreemdend of juist realistisch zijn. Het is niet de eerste keer dat Niels een grote voorstelling maakt, maar wel voor IOVIVAT en nooit eerder schreef en regisseerde hij zo’n groot buitenstuk. De uitdaging zit volgens hem vooral in de mise-en-scène. En hij let op plezier maken: ‘Al speel je in een tragedie, iemand moet lol hebben in het spelen van zijn of haar rol. Ik let op wat het publiek ziet van ieders rol, dus hoe communiceert het stuk met het publiek. Spelers dus meenemen in dat alles telt, een verschil maakt. Die ene wenkbrauw die je optilt maakt het verschil tussen het laten vallen van de tekst bij het publiek.’ Zijn missie is dat mensen ook lol hebben in het niet-kunnen: ‘Als mensen volwassen zijn, vinden ze vaak dat ze iets al zouden moeten kunnen… Als je dat kan loslaten, komt er beweging, dan kan je dingen leren. Bij IOVIVAT zie ik dat er dan een enorme hoeveelheid lol en gretigheid losbarst.’

‘Ik ben wel regisseur en artistiek leider, maar bij Iovivat is DIY een essentieel onderdeel. Spelers, het productieteam, het bestuur, iedereen denkt mee. Ze verzinnen nieuwe dingen en ze houden me bij de les door me te wijzen op tekst die ik zelf heb geschreven’.
Er past veel bij Niels’ interpretatie van totaaltheater: ‘Iedereen gaat aan. Zelfs in de omgeving! De eigenaar van het land, lokale ondernemers (van boeren tot horeca) de ijsbaanvereniging, vrijwilligers… KLEI zet aan!’

kleigesprek

Als penningmeester van IOVIVAT is Roger vanaf het begin betrokken: “Ruim twee jaar geleden zijn we begonnen met sparen.” Het financiële plaatje kwam pas later, met name van Hesther die de fondsenwerving opzette.

Roger bewaakt nu de begroting: “Het bestuur geeft fiat voor grotere beslissingen. Alle vijf bestuursleden zijn in de vereniging hoofdelijk aansprakelijk, dus we letten echt goed op. Ik ben betrokken bij verschillende disciplines als bestuurslid, maar ik bemoei me er ook gewoon graag mee!”
Welke rol Roger ook heeft, hij stapt erin met open blik: “We gaan samen voor elkaar krijgen, wat we nog nooit voor elkaar hebben gekregen.”

Ik teken de plattegrond keurig op mm papier, Niels komt met Google Maps

Decor

Roger is goudsmid en -ontwerper van beroep. Hij heeft altijd een voorliefde gehad voor het ontwerpen van het decor bij producties van IOVIVAT. Samen met Maartje de Boer toverde hij de DML-hallen in Wehe Den Hoorn om tot een enorm toneel voor Peer Gynt: “Dat was ook groot, maar KLEI is mijn eerste buitenvoorstelling. Buiten heb je met andere aspecten rekening te houden. De uitdaging is om de enorme ruimte ‘in bezit’ te nemen, zonder de wierde en het dorp Garnwerd tekort te doen. Door transparant te werken houden we de achtergrond mooi intact.”

Samen

We zijn erg verschillend: Ik teken de plattegrond keurig op mm papier, Niels komt met Google Maps. Toch zitten we veelal op één lijn. Ik lever de concepten en ideeën voor het decor aan bij hem, de regisseur maakt de beslissingen. In de uitvoering krijgt Roger hulp van Maartje de Boer, maar ook van Marc Nooren (een van de gastspelers, die ook voor t decor bijzonder handig blijkt!).

Roger verheugt zich er al op dat tot zijn recht komt wat hij nu voor ogen heeft. Ondertussen geniet hij van de samenwerking met de productie, de technici, regisseur, bestuur en vele anderen. En natuurlijk van het acteren in de repetities.

kleigesprek

“Niels ging het schrijven en ik dacht ‘Ik wil het mogelijk maken.’ En het was een 125-jarig jubileum, dus ik wist, het moet groot!”
Hesther ziet zichzelf zoals ze velen van Iovivat ziet, als een professionele amateur. De penningmeester noemt haar de zakelijk leider van deze productie. Ze is ervaren in fondsenwerving door ondermeer de ZJFT en andere producties van IOVIVAT.

“Wil je in aanmerking komen voor substantiële subsidiestromen, moet je project ook aanzienlijk zijn.” Ze wilde een goed projectplan maken, dat ook gewoon leuk is om te lezen. De eerste deadline was voor een bijdrage van de provincie Groningen. “Gelukkig kon ik het projectplan vooraf nog laten checken door meerdere professionals uit onze provincie.”

Nu de fondsenwerving klaar is, is ze Manus van alles. Een paar keer per week verschijnt IOVIVAT in haar agenda, ze draait mee in het PR-team en heeft regelmatig contact met productie en/of bestuur over de grote lijnen in de productie, vooral op financieel vlak. Maar bovenaan haar lijstje staat gelukkig nog steeds haar lief, de regisseur en dat gaat vaak, maar gelukkig niet altijd over KLEI!

het was een 125-jarig jubileum, dus ik wist, het moet groot!

“Ik ben ongelooflijk trots op Niels natuurlijk”, glundert ze, maar ook op onze vereniging en de spelers die veelal hun tekst al kennen, het oefenen met muzikanten, de repetities in de kerk van Oostum dat er fantastische ideeën zijn voor het decor… Dat we alles met z’n allen uit de grond trekken.
Het is nu juni en er staat al zoveel!

kleigesprek

‘De grootste van IOVIVAT’ ligt qua productie in handen van vier van de spelers. Allemaal een ruime ervaring in producties bij IOVIVAT en daarbuiten. Zeker een keer in de 14 dagen zien ze elkaar aan de keukentafel van Hanna.

Als productieteam moet je goed op elkaar ingespeeld zijn, en dat zijn ze! De begroting is hun gezamenlijke uitdaging. Alle beslissingen komen daar bij elkaar: het kiezen van de tribunes voor in totaal 500 mensen; 400 meter rijplaat van 3,5 meter breed om mogelijk natte weilanden te beschermen; de twee toiletgroepen hebben een groot waterreservoir nodig, want het is midden op het land; toch dat stille aggregaat, want herrie tijdens het stuk, dat wil je niet; kunnen we de jonge vrijwilligers in de horeca een kleine vergoeding bieden?… En zo zijn er nog duizend-en-één andere beslissingen.
De energie spat er vanaf bij dit kwartet! En als de begroting weer beperkingen dreigt te geven roepen ze grappend ‘Ach en anders betalen we t toch zelf!!’. Dat is natuurlijk niet de bedoeling. Met alle kwaliteiten van dit team zal dat ook niet nodig zijn.

Hanna Hovinga

Hanna deed haar eerste productie voor IOVIVAT 19 jaar geleden, Gerro was toen haar ‘assistent’. Hanna is praktisch, denkt in grote lijnen en ze is scherp en kritisch. Ze heeft voor de vergadering al een lijstje met nieuwe onderwerpen die ze wil bespreken. Ze verzorgt de communicatie met de buurt en dat doet ze het liefst persoonlijk. Zo iemand noem je dan relatiemanager toch?! Nou ze heet liever gewoon Hanna!

Gerro Dijk

Gerro pakt snel de verantwoordelijkheid op. Die eigenschap kost hem wel eens een slapeloze nacht, maar hij gaat er altijd vol overgave in. Hij werd een paar weken later lid van dit productieteam, maar na het afvinken van de eerste taken, werd hij al snel de aanjager van het team. Hij heeft al flink wat vliegjaren in producties van IOVIVAT, en kent het klappen van de culturele zweep als geen ander door zijn werk bij het Forum in Groningen.

Nynke Veenstra

Nynke is een ervaren penningmeester, dus zet een nieuwe werkbegroting zo in de Excell-steigers. Als alle productie-teamleden praktisch zijn, is Nynke überpraktisch. Is er een probleem, zij zet er een oplossing bij. Een echte uitvoerder en waakhond van de actielijst. Bij een overleg zit ze altijd achter haar laptop en steevast met positieve energie. Haar netwerk (bij ondernemers) in en buiten het dorp komt goed van pas. Haar ervaring in productiewerk begon bij de jeugd, zo’n acht jaar geleden.

Annemiek van der Meijden

Voor de horeca levert Annemiek de papieren. Voor de Zomerjazzfietstour van dit jaar (een ander evenement in en rond Garnwerd) en voor deze productie heeft ze zich ook verdiept in de evenementenvergunningen. Deze regelneef heeft een creatief brein en een goede smaak, dus van haar hand is alles doeltreffend, esthetisch verantwoord én lekker. Ze kan goed buiten de hokjes kleuren en autonoom werken. Als ze iets toezegt kan je er op rekenen dat het gebeurt. Een diesel, en ook als t laat is, checkt ze bij een ander nog even of ze kan helpen.